Ook het delen van informatie is een ingewikkelder vraagstuk geworden, zegt Triest. „Als mensen bellen: ‘Met de vader van Puck’, ben je geneigd dat te geloven. Je gaat niet vragen: bent u de echte vader, de stiefvader of de pleegvader?”
Eugenie Stolk, nu bestuurder van de Algemene Onderwijsbond, maakte in haar tijd als leerkracht en basisschooldirecteur zes jaar geleden ook zulke situaties mee. „Bij de kleuters wist een kind soms niet of hij door vader of moeder zou worden opgehaald. We hebben ook weleens gehad dat er een vreemde op het schoolplein stond. Dan konden we het kind niet meegeven. Stel dat je hem aan de verkeerde geeft.”
Het komt veel voor dat scholen worden meegezogen in de problemen tussen ouders, ziet Loes Ypma, voorzitter van christelijke scholenkoepel Verus. Bij de juridische helpdesk van de koepel komen zo’n tien vragen per maand binnen over situaties die met scheidingen te maken hebben. Wat moet een school doen als vader bijzonder verlof aanvraagt omdat hij buiten de vakantieperiode op reis wil, maar moeder het daar niet mee eens is? (Ypma: „Dan kun je zo’n aanvraag niet honoreren.”) Moet je als docent twee keer op huisbezoek, naar zowel vader als moeder? En wat als ouders het oneens zijn of hun kind mee op kamp mag?
„Wij adviseren scholen altijd om het kind heen te gaan staan”, zegt Ypma. „Ook is het belangrijk dat ze beide ouders gelijk behandelen, hoe moeilijk dat ook is – als je als docent bijvoorbeeld alleen de versie van moeder hoort. Tot slot adviseren we om zelf buiten het conflict te blijven.”
Het helpt ook, zegt ze, als scholen heldere regels hebben. Bijvoorbeeld dat beide ouders op een ouderavond moeten komen. Sommige scholen hebben in de schoolgids staan dat als ouders apart komen, de tijd wordt verdeeld. Of dat mails alleen worden beantwoord als de andere ouder in de cc staat.
Maar je kunt nog zulke heldere regels hebben, in de praktijk doen zich ingewikkelde situaties voor. Stolk maakte eens mee dat een pas gescheiden ouder een half uur huilend bleef zitten tijdens een tienminutengesprek op een ouderavond. „Ik kreeg haar niet weg.” Ook maakte ze mee dat een emotionele vader opeens op het schoolplein stond, terwijl moeder in een blijf-van-mijn-lijfhuis zat. Hij wilde weten waar zijn vrouw was. „Ik heb hem mee naar mijn kantoor genomen en gezegd: ik hoop dat u begrijpt dat ik niets over uw vrouw kan zeggen. Op zo’n moment handel je naar instinct; pas achteraf bekijk je of het goed was.”
Het is soms heel lastig om géén onderdeel te worden van een conflict, ziet directeur Tange van het Comenius College. „Vaak gaat het goed, dan kunnen ouders het belang van het kind zien. Maar bij vechtscheidingen loop je als school snel in de valkuil dat je je laat meezuigen door één van de partijen. Dat is moeilijk manoeuvreren, vooral voor mentoren. Ze belanden in een tactisch steekspel waarbij ze continu moeten letten op wat ze zeggen.”
Wat de situatie op de middelbare school bemoeilijkt, zegt hij, is dat ze met leerlingen te maken hebben die zelf ook een mening hebben. „Ze beginnen los te komen van hun ouders, het zijn niet meer de lijdzame kinderen van de basisschool.” Dat betekent dat de school bij een conflictueuze scheiding met drie partijen te maken heeft: vader en moeder én kind.
En waar begint dan de mening van de één, en eindigt die van de ander? „Dat is heel moeilijk om te zien”, zegt Tange. „Bij leerlingen speelt loyaliteit vaak een rol.” Een leerling die opeens geen rechten meer wil studeren – is dat omdat hij heeft ontdekt dat het niks voor hem is? Of omdat de nieuwe vriendin van papa advocaat is? En als iemand met een talenknobbel voor het profiel natuur en gezondheid kiest, is dat dan omdat hij dat zelf graag wil? Of steunt hij mama, die arts is en net verlaten door papa?
„Bij alle keuze- en adviesmomenten kunnen conflicten tussen ouders oplopen”, zegt Tange. „Kinderen lopen dan het risico dat de ene ouder het ze kwalijk neemt als ze kiezen voor het standpunt van de andere ouder. Dat kan schrijnend zijn – dan durven ze geen keuze te maken omdat ze constant denken: wat vindt mijn vader of moeder hiervan, waar gaat deze keuze toe leiden?”
Het zou schelen, zegt hij, als er voor dit soort situaties iemand zou zijn die het laatste woord heeft. „Je zit er niet op te wachten dat elk hoog opgelopen conflict een rechtszaak wordt.” Hij denkt aan mediation-achtige begeleiding die ervoor zorgt dat ouders weer met één mond praten.
Maar, benadrukt hij, dat gebeurt ook niet altijd bij ouders die wél bij elkaar zijn. „Verdeeldheid zie je niet alleen bij vechtscheidingen, je ziet het bij elke slechte relatie. Er zijn ook veel ouders die samenzijn en het niet met elkaar eens kunnen worden.”
Bron: NRC – De school wordt een conflict ingesleurd
EKSS handelt en denkt vanuit de driehoek kind|school|scheiding. Vanuit alle drie de domeinen werken we met professionele trainers die de disciplines kennen vanuit de praktijk. Een kindercoach, een leraar en een juriste die naast hun werkzaamheden voor EKSS ook nog met twee voeten in de praktijk staan. Marleen heeft een bloeiende praktijk waarin ze heel veel kinderen begeleidt die vastlopen in de scheiding van hun ouders. Pieter staat al meer dan 35 jaar (gedeeltelijk) voor de klas en kent de basisschool en het onderwijs van binnenuit. Denise heeft ook een heel bloeiende praktijk als familierechtadvocaat, al zal ze die term niet gauw gebruiken.
Alle drie de trainers hechten aan hun eigen werkomgeving en willen ook die voeling met de praktijk houden.
Begrip… begrip van de materie en begrip voor het kind! Wij pleiten voor kennis over dit onderwerp waarbij een aantal begrippen centraal zullen staan. Vanuit kennis en begrip van wat er bij kinderen gebeurt zal er begrip ontstaan voor hoe het kind reageert en welke veranderingen er eventueel in zijn/haar gedrag kunnen optreden. Kinderen kunnen heel extravert reageren maar ook juist in zichzelf terugkruipen. Waar sommige kinderen ineens achterblijven in hun schoolprestaties, zullen andere kinderen juist proberen extra te presteren.
In beide gevallen is er behoefte aan zorg en begeleiding. Die begeleiding kan extern plaatsvinden door bijvoorbeeld hulpverleners of kindercoaches. Maar in onze optiek dient de eerste begeleiding plaats te vinden op de plek die (na thuis) het meest vertrouwd is in deze situatie, en dat is school!
Stichting EKSS wil door het ontwikkelen en ondersteunen van diverse activiteiten het leed van kinderen in een (echt)scheidingssituatie terugdringen.
De Stichting richt zich primair op het basisonderwijs als omgeving voor kinderen die -na thuis- het meest veilig en vertrouwd is. Door voorlichting, de overdracht van kennis en vaardigheden en het uitdragen van de belangrijke taak die het (basis)onderwijs heeft:
Zal een kind in deze situatie zich op school gehoord en erkend voelen; door het bespreekbaar maken en het vastleggen van goede afspraken tussen kind, school en ouders zal het kind grip krijgen op zijn eigen rol en situatie.
Zullen de onderwijsprofessionals die werkzaam zijn op school op de juiste manier kunnen acteren richting kinderen, de ouders en elkaar. Hierdoor zullen zij zich minder handelingsverlegen voelen en zal school een serieuzere gesprekspartner zijn voor ouders en externen.
Zal het taboe rondom dit onderwerp in eerste instantie op school sterk verminderen waarna er zelfs een maatschappelijk effect valt te verwachten.
In 2017 start Stichting EKSS met driedaagse trainingen om op zoveel mogelijk basisscholen een ScheidingsExpert op te leiden die de voortrekker binnen zijn eigen organisatie zal zijn om visie en beleid vast te leggen.