De school wordt een conflict ingesleurd

School leidt scheidingsexperts op
24 mei 2018
Artikel TIB jan 2020: Binnen de Buitenwereld
14 februari 2020

Gebroken gezinnen

Met steeds meer scheidingen in Nederland dringen spanningen tussen ouders ook steeds vaker door tot in de klas. „Voor je het weet ben je als school zelf onderdeel van het probleem.”

Door / Mirjam Remie

Een vader wil zijn dochter aanmelden voor een middelbare school. Moeder, ex-partner van vader, is tegen. Wat doe je dan als school? „Je wordt direct onderdeel van het probleem”, zegt Mark Tange, directeur van het Comenius College in Krimpen aan den IJssel. Als onderwijzer maakte hij zelf zo’n geval mee. „Je gaat volgens de wet handelen: moeten beide ouders akkoord zijn, wat zegt de basisschool, wat wil het kind?”

Ondanks allerlei „goedbedoelde gesprekken” kwam het tot een rechtszaak. Het kind kwam uiteindelijk op de school. „De mentor stond direct met drie-nul achter: die had een vertrouwensbreuk met één van de direct betrokkenen en moest zich meer dan normaal bewijzen.” Elk gesprek liep uit in een soort gevecht. „Moeder sloot steeds af met: zie je nou wel, dit was geen goede keuze.”

Het is een voorbeeld, zegt Tange, van een situatie waarin je als school klem komt te zitten. En dat alles „doordat ouders, ik zou bijna zeggen, het belang van het kind niet dienen. Al is dat in hun optiek natuurlijk anders.”

Nu steeds meer kinderen opgroeien in gebroken gezinnen, hebben scholen vaker te maken met conflicten tussen ouders, zeggen leraren en directeuren. Dat zorgt voor juridische dilemma’s. En het verhoogt de werkdruk: rapporten, nieuwsbrieven en ouderavonduitnodigingen moeten vaker twee keer per kind de deur uit. „Je kunt er niet vanuit gaan dat ouders informatie met elkaar delen”, zegt Marjolein Triest, interim-directeur van Speciaal Basisonderwijs De Horizon in Zoetermeer.

Als een scheiding rustig verloopt, zegt zij, merk je er als school weinig van. Maar hoe meer spanningen er zijn, hoe dieper ze de klas binnendringen. Triest voert als directeur en bijgeschoold mediator gesprekken met ouders als de spanningen te hoog oplopen, en de leerkracht er zelf niet meer uitkomt.

Een keer maakte ze mee dat haar school werd gebeld door een voogd, met de mededeling dat een leerling over een paar weken weer naar zijn vader moest, weg van zijn pleeggezin. Dat bracht schrik teweeg bij de leerkrachten: de school had eerder de instructie gekregen dat het kind op geen enkele manier contact met vader mocht hebben – ze hadden een foto van hem en moesten zelfs de politie bellen als hij op het schoolplein kwam. Vader bleek te hebben geprocedeerd en het gezag te hebben teruggekregen. „Toen moest ik met vader in gesprek, hij moest papieren laten zien. Ik moest natuurlijk weten of hij zijn kind daadwerkelijk mocht zien.”

Vader? Stiefvader? Pleegvader?

Ook het delen van informatie is een ingewikkelder vraagstuk geworden, zegt Triest. „Als mensen bellen: ‘Met de vader van Puck’, ben je geneigd dat te geloven. Je gaat niet vragen: bent u de echte vader, de stiefvader of de pleegvader?”

Eugenie Stolk, nu bestuurder van de Algemene Onderwijsbond, maakte in haar tijd als leerkracht en basisschooldirecteur zes jaar geleden ook zulke situaties mee. „Bij de kleuters wist een kind soms niet of hij door vader of moeder zou worden opgehaald. We hebben ook weleens gehad dat er een vreemde op het schoolplein stond. Dan konden we het kind niet meegeven. Stel dat je hem aan de verkeerde geeft.”

Het komt veel voor dat scholen worden meegezogen in de problemen tussen ouders, ziet Loes Ypma, voorzitter van christelijke scholenkoepel Verus. Bij de juridische helpdesk van de koepel komen zo’n tien vragen per maand binnen over situaties die met scheidingen te maken hebben. Wat moet een school doen als vader bijzonder verlof aanvraagt omdat hij buiten de vakantieperiode op reis wil, maar moeder het daar niet mee eens is? (Ypma: „Dan kun je zo’n aanvraag niet honoreren.”) Moet je als docent twee keer op huisbezoek, naar zowel vader als moeder? En wat als ouders het oneens zijn of hun kind mee op kamp mag?

„Wij adviseren scholen altijd om het kind heen te gaan staan”, zegt Ypma. „Ook is het belangrijk dat ze beide ouders gelijk behandelen, hoe moeilijk dat ook is – als je als docent bijvoorbeeld alleen de versie van moeder hoort. Tot slot adviseren we om zelf buiten het conflict te blijven.”

Het helpt ook, zegt ze, als scholen heldere regels hebben. Bijvoorbeeld dat beide ouders op een ouderavond moeten komen. Sommige scholen hebben in de schoolgids staan dat als ouders apart komen, de tijd wordt verdeeld. Of dat mails alleen worden beantwoord als de andere ouder in de cc staat.

Maar je kunt nog zulke heldere regels hebben, in de praktijk doen zich ingewikkelde situaties voor. Stolk maakte eens mee dat een pas gescheiden ouder een half uur huilend bleef zitten tijdens een tienminutengesprek op een ouderavond. „Ik kreeg haar niet weg.” Ook maakte ze mee dat een emotionele vader opeens op het schoolplein stond, terwijl moeder in een blijf-van-mijn-lijfhuis zat. Hij wilde weten waar zijn vrouw was. „Ik heb hem mee naar mijn kantoor genomen en gezegd: ik hoop dat u begrijpt dat ik niets over uw vrouw kan zeggen. Op zo’n moment handel je naar instinct; pas achteraf bekijk je of het goed was.”

Het is soms heel lastig om géén onderdeel te worden van een conflict, ziet directeur Tange van het Comenius College. „Vaak gaat het goed, dan kunnen ouders het belang van het kind zien. Maar bij vechtscheidingen loop je als school snel in de valkuil dat je je laat meezuigen door één van de partijen. Dat is moeilijk manoeuvreren, vooral voor mentoren. Ze belanden in een tactisch steekspel waarbij ze continu moeten letten op wat ze zeggen.”

Conflict met drie partijen

Wat de situatie op de middelbare school bemoeilijkt, zegt hij, is dat ze met leerlingen te maken hebben die zelf ook een mening hebben. „Ze beginnen los te komen van hun ouders, het zijn niet meer de lijdzame kinderen van de basisschool.” Dat betekent dat de school bij een conflictueuze scheiding met drie partijen te maken heeft: vader en moeder én kind.

En waar begint dan de mening van de één, en eindigt die van de ander? „Dat is heel moeilijk om te zien”, zegt Tange. „Bij leerlingen speelt loyaliteit vaak een rol.” Een leerling die opeens geen rechten meer wil studeren – is dat omdat hij heeft ontdekt dat het niks voor hem is? Of omdat de nieuwe vriendin van papa advocaat is? En als iemand met een talenknobbel voor het profiel natuur en gezondheid kiest, is dat dan omdat hij dat zelf graag wil? Of steunt hij mama, die arts is en net verlaten door papa?

„Bij alle keuze- en adviesmomenten kunnen conflicten tussen ouders oplopen”, zegt Tange. „Kinderen lopen dan het risico dat de ene ouder het ze kwalijk neemt als ze kiezen voor het standpunt van de andere ouder. Dat kan schrijnend zijn – dan durven ze geen keuze te maken omdat ze constant denken: wat vindt mijn vader of moeder hiervan, waar gaat deze keuze toe leiden?”

Het zou schelen, zegt hij, als er voor dit soort situaties iemand zou zijn die het laatste woord heeft. „Je zit er niet op te wachten dat elk hoog opgelopen conflict een rechtszaak wordt.” Hij denkt aan mediation-achtige begeleiding die ervoor zorgt dat ouders weer met één mond praten.

Maar, benadrukt hij, dat gebeurt ook niet altijd bij ouders die wél bij elkaar zijn. „Verdeeldheid zie je niet alleen bij vechtscheidingen, je ziet het bij elke slechte relatie. Er zijn ook veel ouders die samenzijn en het niet met elkaar eens kunnen worden.”

Bron: NRC – De school wordt een conflict ingesleurd